Vikinglerde ‘the dead will conquer Paris’ bölümüne geldim. 3. Sezon. netflix kitlesi sınırlayıcılığından dolayı yavaş yavaş sagalardan kopuyor senaryo, ama hala tarihsel bütünlüğü korumaya çalılıyor.
Geldik Paganların, Hristiyanlığın sınırlarına dayandığı tarihin o açık ve de seçik ama hala belirsiz noktasına.
Pagan sembolizmiyle Hristiyan sembolizminin geçişgenliği tavuk mu yumurtadan yumurta mi tavuktan çıkar sorunsalı
Biz tabloya dönelim.
İç sol panel Cennet, orta panel kaotik Dünyamız, iç sağ panel Cehennem
Okumaya soldan başlıyoruz.
Şüpheye mahal vermeyecek şekilde Adem, Havva ve İsa’yı önce bi gözümüze sokuyor. O tamam da; cennetin geri kalanı hiç de ağız sulandırıcı görünmüyor dostum. yani ne umuyorduk ne bulduk?
Bir sürü kuyruklu hayvan, biraz çayır çimen, bir öbek mevye ağacı, biraz su biraz kayalık bir de kuş sürüsü. Bu mudur?
Aslında bugün şehir insanı için tam da budur🤌
Bu Triptik, resim tarihinde çok önemsenen bir tablo malum, ama ben baktıkça ve baktıkça ve baktıkça ve daha da detaya indikçe yeterince iyi okunmadığını ve yeterince önemsenmediğini düşünüyorum.
Bosch’un bunu mantar kafasıyla filan çizdiğini söyleyenler afedersiniz ama gerçekten çok cahil yaratıklar ve aşırı yüzeysel bir okuma yapıyorlar.
Bu Bosch, bu tabloyu, bir gün içinden geldiği, aklına estiği için oturup çizmedi. Bosch sanıldığı kadar yalnız ve izole değildi ve o Illustrious Brotherhood of Our Lady klübü de öyle azımsanacak bir yapı değildi bence. Elit ve zihinsel bir ağ olduğunu düşünmek gerekir. Bosch’u sapkın olmaktan kurtaran yapı!
Yani düşünsenize kilisenin mütemadiyen tetikte olduğu bir dönemde bunları çizen bir adama ne yapılmazdı?
Ama yapılmadı.
Öyleyse bu tablonun bir sipariş olduğunu ve aslında bir algı yönettiğini kabul edersek pek çok şey yerine oturuyor.
Panellerde yüzlerce figür var. bir çok figürun bedeni deforme olmuş. Yani yarı insan yarı hayvan , yarı hayvan yarı başka hayvan vs. Ama en çok balık ve kuş.
Bende ilk kuşku uyandıran şey bu olmuştu. Balıkların çeşitliliği maaşallah!. Brabanttan çıkmamış bir insan bu kadar küçük balığı rüyasında mı görüyor? Benim balıkçıda gördüğüm bi somon yani. On sene küçük balığa hasret yaşadık.
Bana sorarsanız bu balıklar Brabanttan çıkmaz bilinçaltından çıkar. Ya da başka bir manası var.
Soralım mı GPT’ye ? Pagan sembolizminde balik ne ifade ediyor?
Fertilite, Feminen enerji, doğurganlık, su, ay, döngü
Freyja: cinsellik, doğurganlık, bereket tanrısı.
Bosch napıyor?
Pagan sembolü alıp Hristiyan ahlak filtresinden geçiriyor.
Bereket 👉taşkınlık;
doğurganlık👉 kontrolsuz çoğalma ;
Feminen güç 👉Adem kanadında tehdit oluyor.
Bu arada bir parantezle biraz kafanızı karıştırayım. Geçen yazıda bahsettiğim Büyük Perhiz orucu vardı ya? Orada et yasak ama balık serbest. :b
Peki Hristiyanlık’ta balık?
Aaa Isa’nın sembolü değil mi?
Ichthys
GPT diyor ki, erken Hristiyanlıkta balık bir şifreydi.
Erken Hristiyanlıkta balık, bir şifreydi.
Yunanca ΙΧΘΥΣ (Ichthys) kelimesi:
- İēsous → İsa
- Christos → Mesih
- Theou → Tanrı’nın
- Yios → Oğlu
- Sōtēr → Kurtarıcı
Yani:
“İsa Mesih, Tanrı’nın Oğlu, Kurtarıcı”
Vikinglerde güzel bir sahne var hangi bölümdeydi hatırlamıyorum ama Ingiltere’de Kral Ecbert, Athestan’a saraydaki Roma hamamının duvarlarındaki Romalilardan kalan resim ve heykelleri gösterirken, figürlerin pagan sembolizmine yakınlığından bahsediyor, insanların bu bilgiden korkacaklarını, onun yerine bunları devlerin çizdiğine inanmayı tercih ettiklerini anlatıyor. Ilginç bir sahneydi. Insanın inkara bu kadar yatkın oluşu gerçekten çarpıcı. Devlere inanıyorsun ama Romaneskin paganlardan geldiğine inanmaya gönlün razı gelmiyor.
Neyse biz Incil’deki balık sembolizmine dönelim.
Isa havarilerine demiş ki: Sizi insan avlayan balıkçılar yapacağım.
Dediği şey şöyle yorumlanıyor :
Balık insan
Ag iman
Deniz kaotik Dünya
Balık öyle masum ki kurtarılmayı bekliyor.
Triptiğe bi dönelim bakalım balık o kadar masum muymuş?
Bosch bunu niye ters yüz ediyor?
Şunu mu soruyor?
Eğer insan arzusu sınır tanımazsa kutsal sembol bile yozlaşır mı?
Böyle de canımı ye diyor Kilise o zaman Bosch’a
Yürü ya kulum!
Tamam sulandırıyorum kuşlara gelelim.
Kus hem Hristiyanlıkta hem daha eski pagan sembolizminde ruh’la ilişkilendiriliyor.
Gökyüzüyle temas.
Kuş yukarı bakabilen varlık. Bir de uçan. Ruhun bedenden uçması gibi…
Bir de doğa hiyerarşisi var.
Kuş yukarıda
Insan ortada
Balık dipte
Cennet panelindeki kuşlar masum görünse de diğer panellerdekilere bakınca insan bir ürperiyor yani.
Nordik mitolojide Odin’in kuzgunları bile daha az ürpertici.
Orada kuş sezgi ve bilinçle de ilişkili.
Peki baykuş?
Cennet panelinde gölün ortasında sürreal bir bina mı bitki mi ne idüğü belirsiz pembe bir organizmanın tam ortasındaki oyuğun içinde bir baykuş çizmiş.
Baykuş diğer panellerde de ziyadesiyle var.
Bizim bildiğimiz baykuş bilgelik sembolüdür.
Soruyorum GPT’ye
Yok o Antik Yunan diyor. Ortaçağda baykuş aydınlanma değil karanlıkla ilişkiliymiş. Eee taa Antik Yunandan bilmeye başlarsan ortaçağda akıbetin corruption tabi.
Karanlıkta goren, gizli günahların tanığı, sapkınlık, gece vs vs.
Vay canına çok sinsi
Yani henüz günah yokken baykuş orada….
Brilliant!
Orta panele geçmeden bi kahve yapayım kendime.
Devam edeceğim.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder